W sytuacji niewątpliwie niesłusznego zatrzymania wnioskodawca może ubiegać się m.in. o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę od Skarbu Państwa.
Co istotne, przesłanką uznania w/w roszczenia za zasadne nie jest uprzednie wydanie prawomocnego wyroku uniewinniającego czy też umarzającego postępowanie w sprawie. Istnienie prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie w jakiej nastąpiło zatrzymanie nie jest warunkiem dochodzenia roszczeń za niesłuszne zatrzymanie. Podobnie – gdy wnioskodawca uprzednio składał zażalenie na legalność, zasadność i prawidłowość zatrzymania, zaś w wyniku w/w kontroli poczynionej przez sąd, uznano że owe było zasadne, zatrzymany nadal może zainicjować przedmiotowe postępowanie przed właściwym sądem okręgowym. Kryteria badania w/w zażalenia nie są bowiem tożsame z roszczeniem przewidzianym w przepisie art. 552 § 4 kpk.
Rozważając zasadność złożenia w/w wniosku warto w pierwszej kolejności zweryfikować podstawę prawną która była przyczyną zatrzymania a która to została wskazana w postanowieniu. Może to być m.in. uzasadniona obawa, że osoba podejrzewana/podejrzany nie stawi się na wezwanie w celu przeprowadzenia z nim czynności czy też potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego. Osoba podejrzewana to osoba w stosunku do której nie wydano jeszcze postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Podejrzanym jest zaś osoba w stosunku do której owe postanowienie zostało wydane.
Instytucja zatrzymania jest nadużywana, niejednokrotnie narusza podstawowe dobra osobiste człowieka. W sytuacji kiedy podejrzany ma stałe miejsce zamieszkania w kraju które to jest znane organom ścigania, nie został jednocześnie wezwany do dobrowolnego stawiennictwa w jednostce policji czy też w prokuraturze, warto rozważyć czy jego zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne. Zatrzymanie konkretnej osoby, transportowanie jej z odległej miejscowości w sposób uwłaczający godności człowieka jedynie po to by przedstawić jej zarzuty a następnie zwolnić z pewnością nie zasługuje na aprobatę. To czy zebrane w sprawie karnej dowody świadczą o zawinieniu podejrzanego czy też nie – nie ma znaczenia przy rozpatrywaniu w/w wniosku.
Przeszkodą do zatrzymanie jest również uprzednie wydanie w stosunku do podejrzanego tzw. listu żelaznego. Przy czym, co należy podkreślić, nawet jeśli ze sprawy do której wydano list żelazny, został wyłączony konkretny wątek celem prowadzenia przez inny organ – zastosowanie instytucji zatrzymania jest niedopuszczalne.
W/w postępowanie jest wolne od kosztów sądowych. Przy czym – w razie uwzględnienia roszczeń choćby w części wnioskodawcy przysługuje od Skarbu Państwa zwrot uzasadnionych wydatków, w tym z tytułu ustanowionego pełnomocnika. Najprościej ujmując – oznacza to, że wnioskodawca może odzyskać środki które przeznaczył na uiszczenie wynagrodzenia adwokata. Roszczenie przedawnia się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do zadośćuczynienia.