Menu Zamknij

Przedstawienie zarzutów w toku postępowania przygotowawczego

Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. W celu skutecznego przedstawienia zarzutów niezbędnym jest więc 1) sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, 2) jego niezwłoczne ogłoszenie podejrzanemu oraz 3) przesłuchanie go.

Przed przeprowadzeniem przesłuchania, osoba, która ma uzyskać status podejrzanego, otrzymuje stosowne wezwanie, w którym wskazane jest miejsce oraz planowana godzina przeprowadzenia czynności. Jeżeli uprzednio dokonano zatrzymania, doprowadza się ją za pośrednictwem funkcjonariuszy Policji. Osoba, która będzie przeprowadzać przesłuchanie zobowiązana jest do ogłoszenia zarzutów, tak by podejrzany miał możliwość zapoznania się z ich treścią. Należy pamiętać o tym, że postanowienie o przedstawieniu zarzutów nie jest uzasadniane z urzędu, a jedynie na żądanie podejrzanego, które należy zgłosić. Żądanie ustnego uzasadnienia nie pozbawia podejrzanego prawa do żądania uczynienia tego na piśmie. Z czynności sporządza się protokół. Wówczas podejrzany może przyznać się do zarzucanego mu czynu jak i wskazać, że nie popełnił zarzucanego mu przestępstwa. Ma też prawo odmówić udzielenia odpowiedzi na pytania zadawane przez osobę przeprowadzającą przesłuchanie z zaznaczeniem, że będzie odpowiadał wyłącznie na pytania obrońcy. Już na etapie postępowania przygotowawczego podejrzany ma prawo do odmowy składania wyjaśnień. Nie ma on obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

Względem osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, można stosować środki zapobiegawcze. Stosuje się je w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez nią nowego, ciężkiego przestępstwa. Można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony/podejrzany popełnił przestępstwo. Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie. Środki zapobiegawcze to m.in. poręczenie majątkowe, tymczasowe aresztowanie, dozór policji, okresowe opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. Środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary, tj. uprawomocnienia się wyroku sądu, na mocy którego uznano oskarżonego za winnego zarzucanego mu w akcie oskarżenia czynu. Środki zapobiegawcze w postępowaniu przygotowawczym stosuje prokurator oraz sąd. Przy czym tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu.

Należy pamiętać o tym, że środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie albo zmianę. W tym celu zasadnym jest złożenie wniosku. Środki zapobiegawcze mają na celu zapewnić przede wszystkim prawidłowy tok postępowania. W sytuacji wydania wyroku skazującego, na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zalicza się okres tymczasowego aresztowania w sprawie.

Gdy podejrzany przyznaje się do zarzucanego mu czynu, zaś okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, prokurator, zamiast z aktem oskarżenia, występuje do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających również prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Uzgodnienie może obejmować także wydanie określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.

Pamiętać należy o przysługującej podejrzanemu inicjatywie dowodowej, tj. możliwości składania przez niego wniosków dowodowych za pomocą których ma prawo dowodzić swojej niewinności.