Lekarz i zakład leczniczy ponoszą odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone pacjentowi. Wszelkie klauzule wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność w/w podmiotów za szkody na osobie pacjenta należy uznać za nieważne.
Inicjując postępowanie cywilne w pierwszej kolejności warto rozważyć który z podmiotów posiada tzw. legitymację bierną, tj. kogo należy pozwać w sprawie. Lekarze prowadzący praktykę w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, spółki cywilnej, spółki jawnej, spółki partnerskiej, ponoszą odpowiedzialność za szkody wyrządzone pacjentom zgodnie z przepisami art. 415 i 471 k.c. Jeżeli zaś są zatrudnieni w zakładzie leczniczym na podstawie umowy o pracę, w razie wyrządzenia szkody pacjentowi, ponoszą jedynie odpowiedzialność pracowniczą, regresową, ograniczoną do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę, chyba że wyrządzili szkodę umyślnie. Odpowiedzialność cywilną ponosi wówczas zakład leczniczy. Zgodnie z treścią art. 430 k.c. – kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. Lekarz zatrudniony na podstawie stosunku pracy w zakładzie leczniczym uznawany jest za podwładnego, pomimo tego że ma swobodę w zakresie stosowania diagnozy i terapii.
Istnieje również pozasądowy system kompensacji szkód medycznych regulowany przez ustawę o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Dotyczy on jedynie szkód wyrządzonych pacjentom w szpitalach w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej. Stosowany jest do tzw. zdarzeń medycznych. W sytuacji zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta odszkodowanie przyznaje wojewódzka komisja do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Poszkodowany, który przyjmuje propozycję wypłaty odszkodowania składa oświadczenie o zrzeczeniu się wszelkich roszczeń w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku (Prawo medyczne, Komentarze i glosy do orzeczeń sądowych, Warszawa 2017).
Inicjując postępowanie sądowe należy pamiętać o uiszczeniu opłaty od pozwu, ew. o złożeniu wniosku o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych oraz o spełnieniu wymogów formalnych pisma procesowego przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego.