Menu Zamknij

Pojęcie właściwości miejscowej i jurysdykcji krajowej w sprawie o rozwód

Właściwość miejscowa określa przed którym sądem w Polsce należy zainicjować postępowanie w sprawie o rozwód. Jurysdykcja krajowa wskazuje zaś państwo, w którym może zostać ono przeprowadzone. Wielu Polaków wyjeżdża za granicę z czasem zamieszkując tam na stałe. W sytuacji kiedy powód jest obywatelem polskim przebywającym za granicą, zaś jego żona nadal zamieszkuje w Polsce, pozew powinien zostać złożony w sądzie okręgowym w Polsce. Zgodnie z treścią przepisu art. 41 k.p.c. – powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

W sytuacji kiedy oboje małżonkowie będący obywatelami polskimi przebywają za granicą, np. na terenie Unii Europejskiej, zaś ich ostatnie wspólne miejsce zamieszkania nie znajdowało się w Polsce, mogą oni również zainicjować postępowanie w sprawie o rozwód przed polskim sądem. Wówczas sąd okręgowy do którego został złożony pozew może zwrócić się do Sądu Najwyższego o wskazanie sądu właściwego miejscowo do rozpoznania sprawy, jednak praktyka w tym zakresie bywa różna. Niektóre sądy uznają się za właściwe bez przedsiębrania tej czynności, inne z kolei występują do SN, co znacznie przedłuża postępowanie. Należy liczyć się z możliwością podniesienia przez stronę pozwaną zarzutu braku jurysdykcji krajowej. Kwestie te powinny zostać omówione każdorazowo z profesjonalnym pełnomocnikiem. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew. Brak jurysdykcji krajowej stanowi przyczynę nieważności postępowania. W sytuacji kiedy małżonkowie wyrażają wolę przeprowadzenia postępowania w Polsce, wnosząc jednocześnie o rozwiązanie ich małżeństwa bez orzekania o winie, wyrok zwykle zostaje wydany po przeprowadzeniu jednej rozprawy. Możliwe jest również złożenie wniosku o ograniczenie postępowania dowodowego  do  przesłuchania jedynie jednej strony w sytuacji gdy druga nie może stawić się w sądzie na rozprawie. Wyjątkowo sąd może pominąć dowód z przesłuchania stron.

Przepis art. 58 § 1 k.r.o stanowi, że w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. Istnieje jednak wyjątek kiedy to sąd polski, pomimo procedowania w przedmiocie rozwiązania małżeństwa stron, nie będzie orzekał co do kwestii dotyczących małoletnich. W sytuacji kiedy obywatele polscy wraz z dziećmi mieszkają za granicą, na terenie Unii Europejskiej, mogą nie poddawać pod jurysdykcję sądu polskiego kwestii dot. wspólnych małoletnich dzieci. Wówczas właściwym do procedowania w tym przedmiocie będzie sąd miejsca zamieszkania małoletnich. Jeżeli jednak strony wyrażają taką wolę, uznając jurysdykcję sądu w tym zakresie, sąd okręgowy w Polsce może rozstrzygać również w tym przedmiocie.