Zgodnie z treścią obowiązującego kodeksu postępowania karnego, jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowo sąd okręgowy może wydać oskarżonemu list żelazny. List żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności aż do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym – także na wezwanie prokuratora, nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju, nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne.
Czy w sytuacji zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, podejrzany może ubiegać się o wydanie listu żelaznego? Tak, może. W postępowaniu przygotowawczym tymczasowe aresztowanie stosuje sąd. Jednak o jego uchyleniu decyduje właściwy prokurator. W sytuacji gdy podejrzany pozostaje za granicą, tj. środek zapobiegawczy nie jest wykonywany, nie ma on obowiązku przed złożeniem wniosku o wydanie listu żelaznego, inicjować postępowania o uchylenie tymczasowego aresztowania.
Zarówno Sąd Apelacyjny w Lublinie w sprawie o sygn. akt II AKz 321/18 jak i Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie o sygn. akt II AKz 118/18, dopuściły taką możliwość. Od strony funkcjonalnej, łatwo zauważyć, że w przeważającej większości spraw, zwłaszcza prowadzonych na etapie postępowania przygotowawczego, list żelazny może stanowić instytucję pomocną dla skutecznego przeprowadzenia procesu karnego, stanowiąc jednocześnie instrument sprzyjający eliminacji przewlekłości postępowań. Gdyby zatem, kierując się dotychczas wyrażanymi poglądami, ograniczyć dopuszczalność wydania listu żelaznego jedynie do tych sytuacji, w których wobec podejrzanego nie zastosowano izolacyjnego środka zapobiegawczego, możliwość procesowego wykorzystania instytucji listu żelaznego zostałaby ograniczona do przypadków marginalnych, tj. spraw o niewielkim ciężarze gatunkowym, gdzie prawdopodobieństwo zastosowania tymczasowego aresztowania nie jest znaczne, a świadomość prawna i zapobiegliwość ewentualnego sprawcy bardzo daleko idąca. W pozostałych przypadkach sytuacja procesowa nakładałaby na podejrzanego i jego obrońcę konieczność przeprowadzenia skutecznych pertraktacji procesowych z organem dysponującym tymczasowo aresztowanym w celu uchylenia postanowienia o zastosowaniu tego izolacyjnego środka zapobiegawczego. Ponadto wydaje się, iż przyjęcie tej koncepcji tj. „związania” sądu procedującego w przedmiocie listu żelaznego stanowiskiem innego organu procesowego (sądu czy też prokuratora) w przedmiocie braku podstaw do uchylenia tymczasowego aresztowania należy ocenić jako zbyt daleko idące, gdyż prowadziłoby w istocie do naruszenia zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu.
W obydwu orzeczeniach Sądy Apelacyjne dopuściły możliwość wydania listu żelaznego w sytuacji gdy wobec podejrzanego uprzednio zastosowano tymczasowy areszt, jednocześnie stwierdziły, że nie są one władne do orzekania w przedmiocie uchylenia zastosowanego wobec podejrzanego środka zapobiegawczego. Sąd Apelacyjny w Katowicach uznał, że w sytuacji wydania przez Sąd Okręgowy listu żelaznego, ten winien przesłać odpis zapadłego w tym przedmiocie orzeczenia do Sądu Rejonowego, który zastosował wobec podejrzanego areszt tymczasowy, celem podjęcia przez tenże Sąd decyzji procesowej o wstrzymaniu wykonania postanowienia o zastosowaniu tego środka zapobiegawczego. Z kolei Sąd Apelacyjny w Lublinie wskutek zmiany orzeczenia wydanego przez Sąd Okręgowy poprzez wydanie podejrzanemu listu żelaznego, zobowiązał właściwego Prokuratora do wydania decyzji o uchyleniu tymczasowego aresztowania.